Avrupa’nın Yeni Çöp Mevzuatı Hakkında Son Durum Bilgisi: Tek Kullanımlık Plastikler Direktif
19 Aralık 2018 tarihinde Avrupa Parlementosu, Komisyonu ve Konseyi arasında bazı plastik ürünlerin çevreye zararlarının azaltılmasına yönelik tek kullanımlık plastikler direktifi hakkında bir triolog anlaşmasına varılmıştır.
19 Aralık 2018 tarihinde Avrupa Parlamentosu, Komisyonu ve Konseyi arasında bazı plastik ürünlerin çevreye zararlarının azaltılmasına yönelik tek kullanımlık plastikler direktifi hakkında bir trilog anlaşmasına varılmıştır.
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-6867_en.htm
Yeni mevzuat 2019 baharında, parlamentonun yasama dönemi sona ermeden önce AB’nin resmi yayın organında yayımlanacaktır. Ondan sonra üye ülkeler direktifi kendi ulusal mevzuatlarına dahil etmek için iki yılları olacaktır.
Direktif neler içeriyor?
Direktifin kendisi, Avrupa kıyılarında bulunan tüm deniz çöplerinin (sayısal olarak) yaklaşık yarısını oluşturan tek kullanımlık plastiklerin (SUP) çevreye zararını azaltmayı amaçlamaktadır. Direktif en yaygın bulunan ve birlikte tüm deniz çöplerinin yaklaşık %70’ini oluşturan SUP maddeleri ve balıkçılık gereçlerine odaklanmaktadır. Avrupa Komisyonu ‘tek kullanımlık plastikleri’ bu direktif kapsamında şöyle tanımlamakta: “tamamen veya kısmen plastikten yapılma ve ürün ömrü içerisinde tekrar doldurulmak ya da tasarlanmış olduğu amaçla tekrar kullanılmak üzere üreticiye iade edilerek birden fazla dönüşüm veya döngü turu yapacakları şekilde düşünülmemiş, tasarlanmamış veya piyasa sürülmemiş olan ya da tasarlandığı amaçla yeniden kullanılmayan bir ürün” olarak tanımlanmaktadır. Direktif bu ürünlerin kullanımını en aza indirmek için önerilmiş tedbirlerin bir listesini içermektedir:
1) ÜRÜN YASAKLARI – Madde 5 uyarınca bazı SUP (tek kullanımlık plastik) ürünleri, örn. çubuklu kulak temizleme pamukları, çatal-kaşık (çatal, bıçak, kaşık, Çin çubuğu), tabaklar, içme pipetleri, karıştırma çubukları, balon çubukları, okso-bozunur plastikler ve genleştirilmiş polistiren (EPS) gıda ambalajları ve kupaları, 2021’den itibaren Avrupa Birliği’nde yasaklanacaktır.
2) GÜS (EPR) MODELLERİ– Madde 8 uyarınca üye ülkeler 2021 itibariyle Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS – Extended Producer Responsibility / EPR) planlarını/modellerini oluşturmuş olacaklardır; gıda ambalajları, paketler ve sarma malzemeleri, içecek ambalajları, içecek bardakları/kupaları, filtreli tütün ürünleri, ıslak mendiller, balonlar ve hafif plastik (“naylon”) taşıma torbaları dahil olmak üzere, SUP ürünlerinin üreticileri, bu SUP ürünlerinden oluşan çöplerin toplanması ve daha sonraki nakliye ve işlenmeleri ile ilgili masrafları karşılamak zorunda olacaklar, buna çevreye yayılmış çöplerin temizlenmesi ve farkındalık yaratma tedbirleri için yapılan masraflar dahil olacaktır.
3) TASARIM ZORUNLULUKLARI– Madde 6, SUP içecek ambalajları için, geri dönüştürülebilme özelliklerini iyileştirmek ve çevreye sızdırmalarını önlemek üzere, ambalajların kullanım aşamasında kapaklarının ve tıpalarının ambalaja takılı/ilişik kalmasını (yani bağlı olmasını) sağlayacak ürün tasarımı tedbirlerini belirlemektedir. Buna ek olarak ayrıca, 2025 yılı itibarıyla PET şişelerde %25 ve 2030 itibarıyla tüm plastik şişelerde %30 oranında geri dönüştürülmüş madde içeriyor olma hedefi belirlenmiştir.
4) AYRI TOPLAMA HEDEFİ – Madde 9, üye ülkelere 2029 itibarıyla tek kullanımlık plastik şişeleri kapak ve tıpalarıyla birlikte %90 oranında geri toplama zorunluluğu getirmektedir ve 2025 itibarıyla %77’lik bir ara hedef öngörmektedir. Bu hedefe ulaşmak için bir yöntem olarak depozitolu ambalaj iade modelleri düşünülmektedir.
5) Diğer tedbirler arasında bazı tek kullanımlık ürünlerin tüketiminde ‘ölçülebilir nicel’ azaltma (Madde 4) ve aynı zamanda etiketleme gereksinimleri (örn. tüketicilere doğru çöp bertaraf işlemleri hakkında bilgi verilmesi gibi) ve bazı farkındalık artırma tedbirleri (Madde 7) bulunmaktadır.
AB’nin çevre korumada liderlik rolünü güçlendirmek!
AB çevre politikaları bakımından sık sık bir dünya lideri olarak görülmektedir ve bu son direktif de bunun bir örneğidir. Tüm dünyada medya haberleri çevreye atılmış plastiklerle ilgili kasvetli bir tablo çizerken, AB içerisinde bu konuda gerçek eylemler gerçekleşmektedir. Bu yeni mevzuat plastik kirliliği konusunda nihayet durumun tersine dönmeye başladığına dair umut vermektedir. Üye ülkeler şimdi bu sözleri eyleme dönüştürmek ve kararlılığın güçlü kalmasını sağlamak zorundadırlar.
Aynur ACAR, Çevre Danışmanı